Άγιος ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ πενταπόλεως
Περί αληθούς και ψευδούς μορφώσεως
Η αληθινή σοφία είναι η επιστήμη των επιστημών. Με αυτήν ο άνθρωπος διδάσκεται και τα θεία και τα ανθρώπινα και τα αίτια τους. Κατανοεί τον υψηλό του προορισμό και τη σχέση του με το Θεό. Μελετά προσεκτικά τη ζωή του και τις πράξεις του και αναδεικνύεται αγαθός και ενάρετος πολίτης. Όλα αυτά τα αγαθά απορρέουν απ' την ωραία πηγή της αυτογνωσίας. Αυτός που αγνοεί τον εαυτό του, δεν θα γίνει ευσεβής, δίκαιος, φιλαλήθης κι επιστήμονας. Επομένως, δεν θα γίνει ποτέ ενάρετος. Αυτός που κατέκτησε την αυτογνωσία έχει φωτιστεί και γνωρίζει τι πρέπει να κάνει στη ζωή του, ποιά είναι τα καθήκοντα του προς τον εαυτό του, προς το Θεό και τον πλησίον και ότι η ευσέβεια, η δικαιοσύνη, η αλήθεια και η επιστήμη πρέπει να είναι γι' αυτόν η λυδία λίθος, με την οποία θα δοκιμάζει όλες του τις πράξεις που αναφέρονται στο Θεό, στον εαυτό του και στον πλησίον του.
Όποιος θέλει να γνωρίσει το Θεό, πρέπει προηγουμένως να γνωρίσει τον εαυτό του και να συναισθανθεί την αμαρτωλότητα του. Εκείνος που αγνοεί τον εαυτό του, δεν μπορεί να γνωρίσει το Θεό. Μόνο σ' εκείνον που έχει καθαρή καρδιά αποκαλύπτεται ο Θεός. Όποιος δεν γνωρίζει τον εαυτό του, αγνοεί την ηθική του κατάσταση, αγνοεί ότι η ψυχή του πάσχει δεινώς και καλύπτεται απ' το σκοτάδι. Ο άνθρωπος για να επικοινωνήσει με το Θεό και να γίνει εικόνα Του, χρειάζεται να πετύχει την αυτογνωσία, η οποιά είναι ένα δύσκολο άθλημα. Διαφορετικά, δηλαδή χωρίς την ακριβή γνώση του εαυτού του, θα βιώνει πολύ δυσάρεστες και ανυπόφορες καταστάσεις. Ο άνθρωπος που δεν έχει συναίσθηση της πνευματικής του κατάστασης πλανάται με τις σκέψεις του, κυριαρχείται απ' τα ποικίλα πάθη, τυραννείται από σφοδρές επιθυμίες, τυρβάζει περί πολλά και μάταια και περνά ανώμαλη, άτακτη και γεμάτη ανεπιτυχείς ασχολίες ζωή, κάνοντας παντού σφάλματα και τρεκλίζοντας στο δρόμο. Συνεχώς χτυπάει, πέφτει και συντρίβεται. Ποτίζει ο ίδιος τον εαυτό του καθημερινά με θλίψη και πικρία, γεμίζει την καρδιά του με πόνο και η ζωή του είναι δυστυχισμένη. Αυτός που αγνοεί τον εαυτό του, αγνοεί και το Θεό. Αγνοεί την αλήθεια και τη φύση των πραγμάτων, γι' αυτό και βαδίζει το δρόμο της ζωής όπως εκείνος που διασχίζει την έρημο χωρίς να έχει προσανατολισμό. Οδηγείτε αφεύκτως στην αμαρτία και την απομάκρυνση από το Θεό. Στερείται της γνώσεως του να μπορεί να διακρίνει τα ευτελή απ' τα πολύτιμα, τα άξια απ' τα ανάξια, τα τίμια από εκείνα που δεν έχουν τιμή, με αποτέλεσμα να καταπονείται με τα μάταια και μηδαμινά, αδιαφορόντας για τα αιώνια αγαθά.
